بخش اول: انواع وضعیت پایان قرارداد کاری
نوع پایان قرارداد، تأثیر زیادی بر نحوه تسویه حساب دارد. مهم‌ترین حالات پایان همکاری عبارتند از:
1. پایان مدت قرارداد موقت
قراردادهایی که برای مدت مشخص تنظیم شده‌اند، در تاریخ اتمام به‌صورت خودکار پایان می‌یابند. تسویه حساب باید بر اساس مدت همکاری انجام شود.
2. استعفای کارمند
در این حالت، کارمند به‌صورت داوطلبانه درخواست قطع همکاری می‌دهد. معمولاً طبق قانون باید 15 روز قبل اطلاع دهد، مگر در قرارداد چیز دیگری ذکر شده باشد.
3. فسخ قرارداد توسط کارفرما
اگر فسخ بدون دلیل قانونی باشد (مثل تخلف، ترک کار یا کاهش عملکرد)، کارفرما باید خسارات لازم را طبق قانون پرداخت کند.
4. اخراج یا تعدیل نیرو
در شرایط خاص اقتصادی یا ساختاری، ممکن است کارفرما اقدام به تعدیل نیرو کند. در این موارد، معمولاً مزایای بیشتری به کارمند تعلق می‌گیرد.
🔹 بخش دوم: چک‌لیست کامل مراحل تسویه حساب پرسنل
✅ مرحله 1: بررسی قرارداد و شرایط قانونی
قبل از هر چیز، متن قرارداد باید دقیقاً بررسی شود. مهم‌ترین نکات:
نوع قرارداد (موقت، دائم، پروژه‌ای)
تاریخ شروع و پایان
شروط فسخ یا قطع همکاری
حقوق و مزایای توافق‌شده
✅ مرحله 2: محاسبه کامل مزایا و حقوق معوق
در این مرحله باید تمام حقوق، مزایا و معوقات پرداخت‌نشده تا روز آخر همکاری محاسبه شود:
1. حقوق ماه جاری
حقوق پایه بر اساس تعداد روزهای کارکرد در همان ماه
اگر در وسط ماه همکاری قطع شده، محاسبه تناسبی انجام می‌شود.
2. اضافه‌کاری
بر اساس گزارش‌های تایید شده و ساعات ثبت شده
باید با نرخ قانونی (40% اضافه) محاسبه شود.
3. پاداش یا کارانه معوق
در صورتی که در قرارداد یا آیین‌نامه ذکر شده باشد.
4. مانده مرخصی استفاده‌نشده
طبق ماده 66 قانون کار، اگر مرخصی سالانه استفاده نشده باشد، معادل آن باید به صورت نقدی پرداخت شود (تا سقف 9 روز قابل ذخیره است).
5. سنوات پایان خدمت
برابر یک ماه حقوق کامل به ازای هر سال خدمت (یا به‌صورت تناسبی)
مشمول بیمه نیست، اما مشمول مالیات است
6. عیدی و پاداش
به ازای هر سال، معادل 60 روز حقوق
اگر وسط سال تسویه شود، به نسبت کارکرد پرداخت می‌شود
✅ مرحله 3: اعمال کسورات قانونی
در این بخش، مواردی از حقوق کارمند کم می‌شود:
1. مالیات بر درآمد
بر اساس جدول مالیاتی سالانه سازمان امور مالیاتی
سنوات و مرخصی هم مشمول مالیات هستند
2. حق بیمه تأمین اجتماعی
تا روز آخر باید حق بیمه پرداخت شود
معمولاً از حقوق ماهانه کسر می‌شود
3. مساعده یا وام
اگر کارمند وامی دریافت کرده یا مساعده گرفته، باید مانده آن از حقوق نهایی کسر شود
4. خسارت یا جرایم انضباطی
تنها در صورتی قابل کسر هستند که در آیین‌نامه داخلی و قرارداد ذکر شده باشد
✅ مرحله 4: تهیه و امضای فرم تسویه حساب
باید شامل جزئیات کامل محاسبات باشد
توسط مدیر منابع انسانی و واحد مالی بررسی شود
به امضای کارمند، کارفرما، و در صورت لزوم، شاهد برسد
بهتر است همراه با رسید پرداخت باشد (چک یا واریز)
🔹 بخش سوم: نکات مهم حقوقی در تسویه حساب پرسنل
⚖️ نکته 1: الزام قانونی در پرداخت کامل تسویه
طبق ماده 27 و 21 قانون کار، کارفرما موظف است تسویه را حداکثر طی یک ماه انجام دهد.
⚖️ نکته 2: اجبار کارمند به امضا، ممنوع است
فرم تسویه‌حساب باید با رضایت کامل و بدون فشار امضا شود.
⚖️ نکته 3: امضا، مانع از شکایت نیست
اگر کارمند بعداً متوجه تضییع حق خود شود، حتی با وجود امضای تسویه، می‌تواند از طریق اداره کار شکایت کند.
⚖️ نکته 4: تسویه غیررسمی مورد قبول نیست
پرداخت دستی یا بدون رسید، ممکن است در مراجع قانونی اعتبار نداشته باشد.
سوالات متداول در مورد تسویه حساب پرسنل
آیا سنوات به همه کارمندان تعلق می‌گیرد؟
✅ بله، حتی اگر کارمند استعفا داده باشد.
مرخصی استفاده‌نشده تا چند روز قابل پرداخت است؟
✅ تا سقف 9 روز در سال ذخیره و قابل پرداخت است.
اگر قرارداد شفاهی باشد، باز هم باید تسویه کامل انجام شود؟
✅ بله، نوع قرارداد تاثیری در مسئولیت‌های قانونی کارفرما ندارد.
چه مدارکی در تسویه باید به کارمند داده شود؟
✅ فیش حقوق، فرم تسویه، گواهی اشتغال به کار (در صورت نیاز)
1. حقوق ماه جاری:
چون فقط ۱۵ روز از ماه را کار کرده، نصف حقوق ماهانه به او تعلق می‌گیرد.
🔹 یعنی ۶ میلیون تومان بابت نیم‌ماه کارکرد.
2. اضافه‌کاری معوق:
فرض کنیم این کارمند در ماه‌های قبل اضافه‌کاری داشته که هنوز پرداخت نشده. مجموع اضافه‌کاری تأیید شده برابر با ۵۰۰ هزار تومان است.
🔹 این مبلغ به تسویه اضافه می‌شود.
3. مانده مرخصی استفاده‌نشده:
کارمند ۵ روز مرخصی استفاده‌نشده دارد. بر اساس قانون کار، این روزها باید به‌صورت نقدی پرداخت شوند.
🔹 ۵ روز معادل یک‌ششم حقوق ماهانه است، یعنی حدود ۲ میلیون تومان.
4. سنوات پایان خدمت:
برای هر سال کاری، معادل یک ماه حقوق باید به‌عنوان سنوات پرداخت شود.
🔹 در اینجا: ۲ سال × ۱۲ میلیون = ۲۴ میلیون تومان
5. عیدی (به نسبت کارکرد):
فرض کنیم این کارمند در سال جاری فقط ۶ ماه کار کرده است. عیدی کامل معادل ۶۰ روز حقوق است، اما چون فقط نیم‌سال کار کرده، به او معادل ۳۰ روز حقوق تعلق می‌گیرد.
🔹 یعنی ۶ میلیون تومان.
6. جمع کل پرداختی:
تا اینجا جمع کل موارد پرداختی شامل:
۶ میلیون (حقوق نیم‌ماهه) + ۵۰۰ هزار (اضافه‌کاری) + ۲ میلیون (مرخصی) + ۲۴ میلیون (سنوات) + ۶ میلیون (عیدی) =
🔹 حدود ۳۸.۵ میلیون تومان
7. کسورات قانونی:
از این مبلغ، مالیات و بیمه باید کسر شود. به طور تقریبی ممکن است بین ۱۰٪ تا ۱۵٪ از مجموع به‌عنوان کسورات در نظر گرفته شود (بسته به مقررات همان سال).
🔹 فرضاً حدود ۳ تا ۵ میلیون تومان کسر می‌شود.
8. خالص پرداختی نهایی:
پس از اعمال کسورات، خالص مبلغ قابل پرداخت به کارمند چیزی حدود
🔹 ۳۳ تا ۳۵ میلیون تومان خواهد بود.
🟩 نتیجه‌گیری
تسویه حساب پرسنل، فقط یک کار اداری ساده نیست؛ بلکه مرحله‌ای مهم و حساس در پایان رابطه کاری است که اگر به درستی انجام نشود، می‌تواند زمینه‌ساز شکایت‌های قانونی، جریمه‌های مالیاتی و حتی آسیب به برند کارفرما شود.
با رعایت اصول قانونی، مستندسازی دقیق، احترام به حقوق پرسنل و استفاده از نرم‌افزارهای منابع انسانی یا حسابداری حقوق و دستمزد، می‌توانید این فرآیند را به شکل حرفه‌ای، منظم و بی‌دردسر انجام دهید.
فرض کنید کارمندی با حقوق پایه ۱۲ میلیون تومان، پس از دو سال همکاری، در تاریخ ۱۵ام ماه از شرکت جدا می‌شود. حالا باید موارد زیر برای تسویه‌حساب بررسی و محاسبه شود: